1 ऑक्टोबर 1955 रोजी जन्मलेले दिलीप संघवी हे भारताच्या व्यवसायिक विश्वातील एक मोठं नाव आहे. ते केवळ देशातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींमध्ये नाहीत, तर एक दूरदृष्टी असलेले उद्योजक आहेत, ज्यांनी भारतीय फार्मास्युटिकल उद्योगाला नवसंजीवनी दिली।
गुजरातमधल्या एका छोट्याशा गावातून सन फार्मास्युटिकल्स च्या स्थापनेपर्यंतचा त्यांचा प्रवास ही जिद्द, व्यवसायिक दृष्टिकोन आणि धैर्य यांची कहाणी आहे।
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
दिलीप संघवी यांचा जन्म कोलकात्यात वसलेल्या एका गुजराती जैन कुटुंबात झाला. त्यांचे मूळ गाव गुजरातमधील अमरेली आहे. त्यांचे वडील शांतिलाल संघवी आणि आई कुमुद संघवी होते।
त्यांनी युनिव्हर्सिटी ऑफ कोलकाता मधून बैचलर ऑफ कॉमर्स पूर्ण केलं. त्यांचं बालपण कोलकात्याच्या बुर्राबाजार भागात गेलं, जिथे त्यांनी जे.जे. अजमेरा हाय स्कूल मध्ये शालेय शिक्षण घेतलं आणि नंतर भवनिपूर एज्युकेशन सोसायटी कॉलेज मधून पदवी घेतली।
सन फार्मास्युटिकल्स ची सुरुवात
त्यांचा व्यवसायिक प्रवास वडिलांच्या कोलकात्यातील औषधांच्या घाऊक व्यवसायात मदत करण्याने सुरू झाला. हा व्यवसाय मुख्यतः जेनेरिक औषधांवर आधारित होता. ह्याच काळात दिलीप संघवी यांना स्वतःची औषधं तयार करण्याची कल्पना सुचली.
1982 साली, फक्त 27 व्या वर्षी, त्यांनी ₹10,000 ची भांडवली गुंतवणूक करून पहिली मॅन्युफॅक्चरिंग युनिट सुरू केली आणि तिला नाव दिलं सन फार्मास्युटिकल इंडस्ट्रीज. ही युनिट गुजरातमधील वापी इथे होती, जी मुंबईजवळ आहे. सुरुवातीला येथे एकच मानसिक आजारावर आधारित औषध तयार केलं जायचं. पण संघवी यांच्या मार्गदर्शनाखाली व्यवसाय खूप झपाट्याने वाढू लागला।
1997 पर्यंत सन फार्मा ने इतकी प्रगती केली की त्यांनी अमेरिकेतील Caraco Pharma ही कंपनी विकत घेतली. 2007 मध्ये, त्यांनी आणखी एक मोठं पाऊल उचलत इस्त्रायलच्या Taro Pharma कंपनीचा ताबा घेतला आणि ग्लोबल मार्केटमध्ये आपली ओळख अधिक बळकट केली।
नेतृत्वाची ठसा उमटवणारी परंपरा
दिलीप संघवी यांच्या नेतृत्वामुळे आणि व्यवसायिक दूरदृष्टीमुळे सन फार्मा ने अभूतपूर्व यश मिळवलं. 2012 साली त्यांनी चेअरमन आणि सीईओ पदांचा राजीनामा दिला आणि ही जबाबदारी तेवा फार्मास्युटिकल्स चे माजी सीईओ इज़रायल माकोव यांच्याकडे दिली. त्यानंतर संघवी यांनी मॅनेजिंग डायरेक्टर म्हणून जबाबदारी स्वीकारली।
सन फार्मा च्या इतिहासात 2015 मधील रॅनबॅक्सी चे अधिग्रहण ही एक महत्त्वाची घटना होती. ही डील $3.2 बिलियन किमतीच्या सन फार्मा स्टॉक्स मध्ये झाली आणि यासोबत रॅनबॅक्सी वरचं $800 मिलियनचं कर्जही स्वीकारलं गेलं।
या डीलनंतर सन फार्मा भारतातील सर्वात मोठी औषधनिर्मिती कंपनी झाली आणि जगात पाचव्या क्रमांकावर पोहोचली. त्याचबरोबर दाइची सांक्यो ही कंपनी सन फार्मा मधील दुसऱ्या क्रमांकाची मोठी शेअरहोल्डर बनली।
मे 2021 मध्ये, दिलीप संघवी यांनी सन फार्मा अ‍ॅडव्हान्स्ड रिसर्च कंपनी (SPARC) च्या मॅनेजिंग डायरेक्टर पदाचा राजीनामा दिला, पण ते अजूनही नॉन-एक्झिक्युटिव्ह डायरेक्टर आणि चेअरमन म्हणून कार्यरत आहेत।
समाज आणि शिक्षणासाठी योगदान
दिलीप संघवी यांचं योगदान केवळ कॉर्पोरेट विश्वापुरतं मर्यादित नाही. 2018 मध्ये भारत सरकारने त्यांची रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया च्या 21 सदस्यीय सेंट्रल बोर्ड कमिटी मध्ये निवड केली।
ते आयआयटी बॉम्बे च्या बोर्ड ऑफ गव्हर्नर्स चे चेअरमन आहेत. 2017 मध्ये त्यांना ऑक्सफर्ड विद्यापीठातील प्रसिद्ध रोड्स स्कॉलरशिप प्रोग्राम मध्ये ट्रस्टी म्हणून नेमण्यात आलं।
व्यक्तिगत जीवन आणि कुटुंब
दिलीप संघवी यांच्या पत्नीचं नाव विभा संघवी आहे, आणि त्या सन पेट्रोकेमिकल्स प्रा. लि. आणि गुजरात सन फार्मास्युटिकल इंडस्ट्रीज प्रा. लि. मध्ये सक्रिय आहेत।
त्यांना दोन मुले आहेत — आलोक आणि विधी. दोघेही सन फार्मा मध्ये कार्यरत आहेत. आलोक दिलीप संघवी हे सध्या कंपनीचे डायरेक्टर, ईव्हीपी, आणि हेड ऑफ बिझनेस डेव्हलपमेंट आहेत।
विधी संघवी या देखील तीन कंपन्यांमध्ये कार्यरत आहेत: सन पेट्रोकेमिकल्स प्रा. लि., विवाल्डिस हेल्थ अँड फूड्स प्रा. लि., आणि आयटीआय फिनव्हेस्ट लि.
द रिलक्टेंट बिलियनेयर: एक चरित्र
2019 मध्ये पत्रकार सोमा दास यांनी द रिलक्टेंट बिलियनेयर नावाचं चरित्र लिहिलं, जे दिलीप संघवी यांच्यावर आधारित पहिलं आणि आजपर्यंतचं एकमेव पुस्तक आहे। हे पेंग्विन रँडम हाऊस ने प्रकाशित केलं आणि नोव्हेंबर 2019 मध्ये टाटा लिटरेचर अवॉर्ड च्या “बेस्ट बिझनेस बुक” श्रेणीत नामांकित झालं।
एक सामान्य पार्श्वभूमीतून बिलियनेयर उद्योगपती होण्याचा संघवी यांचा प्रवास ही दूरदृष्टी, चिकाटी आणि एंटरप्रेन्योरशिप ची प्रेरणादायक कहाणी आहे. आजही त्यांची ही प्रेरणा नव्या पिढीतील स्टार्टअप्स आणि इनोवेटर्स साठी दिशादर्शक आहे।
